Logo
  • मुख्य समाचार
  • समाचार
  • फिचर स्टोरी
  • समाज
  • पालिका न्युज
  • परदेश
  • आर्थिक
  • शिक्षा
  • स्वास्थ्य / जीवनशैली
  • खेलकुद
  • मनाेरञ्जन
  • कृषि
  • सूचना-प्रविधि
  • अन्तर्वार्ता
  • विचार/ब्लग
  • विश्व
  • साहित्य
  • स्थानीय
  • पत्रपत्रिका
  • हरप्रहर टि.भी.
  • जानकारी
  • विविध
२०७९ माघ १७, मंगलबार

    ट्रेन्डीङ्ग

  • यति एयरलाइन्स दुर्घटना
  • राहदानी
  • प्रधानमन्त्री प्रचण्ड
  • एमडिएमएस
  • कोरोना महामारी
  • ओली-प्रचण्ड
  • गोकर्ण बिष्ट
  • रामचन्द्र पौडेल
Logo
  • गृह
  • समाचार
  • समाज
  • पालिका न्युज
  • परदेश
  • आर्थिक
  • विश्व
  • खेलकुद
  • हरप्रहर टि.भी.
  • अन्य
    • फिचर स्टोरी
    • विचार/ब्लग
    • साहित्य
    • कृषि
    • शिक्षा
    • मनाेरञ्जन
    • अन्तर्वार्ता
    • स्थानीय
    • विविध
    • सूचना-प्रविधि
    • स्वास्थ्य / जीवनशैली
    • जानकारी
    • पत्रपत्रिका
  • ताजा१२
  • रुचाईएका

ताजा अपडेट

१

राष्ट्रपतिको निर्वाचन २५ फागुनमा गर्ने निर्णय

१ दिन अघि
२

शेयर बजारमा उच्च अंकको गिरावट

१ दिन अघि
३

प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई भेट्न मेयर बालेन शाह बालुवाटारमा

१ दिन अघि
४

खतरामा सत्ता समिकरण, एमालेलाई राष्ट्रपति नदिने प्रचण्डको अडान

१ दिन अघि
५

शहीदहरूको बलिदानको उच्च सम्मान गर्दै सपना पुरा गरिनेछ : प्रधानमन्त्री प्रचण्ड

१ दिन अघि
६

यस्तो छ आज सुनको मूल्य

२ दिन अघि
७

रवि लामिछानेको नागरिकता पुनः प्राप्तिको प्रक्रिया लम्बियो

२ दिन अघि
८

ब्यथा असह्य – कबिता

२ दिन अघि
९

प्रधानमन्त्री दाहाललाई गृह मन्त्रालयको जिम्मेवारी

३ दिन अघि
१०

रवि लामिछानेको सांसद पद बदर

४ दिन अघि
११

मेयर बालेनले भेटे गृहमन्त्री लामिछानेलाई, मागे सुकुम्बासी बस्ती हटाउन सहयोग

५ दिन अघि
१२

प्रेमप्रसादकै जस्तो कारण देखाउँदै विराटनगरमा व्यवसायीद्वारा आत्महत्या

५ दिन अघि

धेरै पढिएका

१

बानेश्वरमा आत्मदाहको प्रयास गरेका आचार्यको निधन

६ दिन अघि
२

स्थापित युवा समूहको उदाय् फुटसल कप २०२३ सम्पन्न

६ दिन अघि
३

मूर्त र अमूर्त परम्परा संरक्षणमा इन्द्र महर्जन

१ हफ्ता अघि
४

असन ईण्भेष्टमेन्ट कम्पनीको तेस्रो वार्षिक साधारण सभा सम्पन्न

२ हफ्ता अघि
५

पाथीभरा ट्रान्सपोर्टमा प्रहरीको छापा, तस्करीको सामान भेटिएपछि सिल

२ हफ्ता अघि
६

संसारकै ठुलो दाबी गरिएको अवार्डमा लाइफटाइम अचिभमेन्ट अवार्ड मदनकृष्णलाई

४ हफ्ता अघि
७

रवि लामिछानेको नागरिकता पुनः प्राप्तिको प्रक्रिया लम्बियो

२ दिन अघि
८

सञ्चारकर्मी विगेन तुलाधर सम्मानित, योमरी प्रतियोगितामा प्रेमहिरा प्रथम

३ हफ्ता अघि
९

विश्वको पहिलो उड्ने बाइकको बुकिङ सुरु, यस्तो छ मूल्य

३ हफ्ता अघि
१०

इन्डियन आयल कर्पोरेशनले इन्धनको मूल्य घटाएर पठायो

१ महिना अघि
११

बाटोमै टुट्यो अमेरिकाको सपना, पानामा पुगेर ज्यान गुमाउनु पर्यो !

३ हफ्ता अघि
१२

४ दिन अघि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले दिएको निर्देशन अनुरुप पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घट्यो

३ हफ्ता अघि

मूर्त र अमूर्त परम्परा संरक्षणमा इन्द्र महर्जन

हरप्रहर सम्वाददाता काठमाडौँ प्रकाशित मिति: २०७९ माघ ७, शनिबार (१ हफ्ता अघि)

  • २६३ पटक पढिएको
  • देशको गहनाको रुपमा रहेको मूर्त तथा अमूर्त कला र संस्कृतिको धरोहरको रुपमा काठमाडौंको आदिबासी ज्यापुहरुको ३२ टोलले साँचैको सांस्कृतिक गहनाको रुपमा काम गरेकोमा सायद नै विमति होला । यिनै परम्परागत ३२ टोलहरु मध्ये एक हो किलाघः ।

    यो ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक कला, भेषभुषा, देवालय, शिवालय, पाटीपौवा, चैत्य, मठमन्दिर तथा विभिन्न जातजाती बसोबास भएको ठाऊँ हो । यस किलाघः टोलमा १२ महिना बाह्रै ओटा नै जात्रापर्व सञ्चालन गरिँदै आएको छ । यसै टोलबाट सेतो हात्ति (जसलाई ऐरावत हात्ति पनि भनिन्छ) इन्द्रजात्राको बेला निकालिन्छ । त्यस्तै किलाघः टोलबाटै दीप्याखं (देवीनाच) पनि इन्द्रजात्राको बेला निकालिन्छ । दशैंमा पायाः जात्रा, पाहाँचःहेको बेला गणेशको जात्रा यही टोलबाट निकालिनु का साथै मरः जाः नकेगु भनि बालबच्चाहरुलाई भोजन खुवाउने चलन पनि यहाँ रहेको छ ।

    गुँलापर्वमा १ महिनासम्म किलाघः टोलमा दाफा भजन गाउने गरिन्छ । यसै टोलबाट गुरुमापालाई भोजन गराउन जाने चलन आजसम्म पनि चलिरहेको छ । कार्तिक महिनामा हरिबोधिनी एकादशिदेखि सकिमिला पुन्हीको ५ दिनसम्म दाफा भजन गाउने गर्दछ । त्यस्तै गथांमुगःको दिन घण्टाकर्ण बनाई त्यसलाई जात्रा गरेर बिष्णुमति खोलामा सेलाउने कार्य पनि किलाघःबाट निरन्तर रुपमा सञ्चालन गर्दै आएको छ । सो दिन पनि बेलुका दाफा भजन गाउने चलन रहेको छ ।

    काठमाडौंको ३२ टोल तथा त्यस माथि विशेष किलाघः टोलको पररम्परागत मूर्त तथा अमूर्त कला संस्कृति बारे जानकारी लिन परेमा आजको मितिसम्म पनि जिउँदो अमूर्त कलाका जीवन्त खम्बाको रुपमा रहनु भएका विभिन्न बाजा तथा देवी नाचका गुरु तथा किलाघः त्वाःका कजि श्री इन्द्र महर्जनसँगको छलफल तथा परामर्श बिना संस्कृति तथा परम्परा सम्बन्धी लेख अधुरो नै रहन्छ होला ।

    बि. स. १९९० भाद्र महिनामा बुबा श्री नारायण महर्जन र आमा चिनी महर्जनको कोखबाट जन्म भई; ७ वर्षको कलिलो उमेरदेखि नाचगाना बाजागाजा बजाउन सिक्दै आजको मितिसम्म मूधिमय् बाहेकको किलाघः टोलबाट निकालिने बिभिन्न बाजा तथा देवी नाचका गुरु इन्द्र महर्जनलाई किलाघः टोलको धरोहर मानिन्छ । निर्माण भएको त्वाःछेँ तथा त्वाःछेँको इतिहास तथा त्वाःका कजिको योगदान, भुमिका बारे गहनरुपमा अध्ययन गर्न उनलाई विभिन्न समयमा भनेका कुराहरु तथा कुनै अनुकुल समय निस्कना साथ टोलको बारे लागेका विभिन्न सांस्कृतिक पक्षबारे विभिन्न प्रश्नहरु राख्दा सर्वप्रथम त्वाःछेँको ऐतिहासिक पक्षबारे बुझ्दा गुरु इन्द्र महर्जनले भने, ‘पहिला त्वाःछेँ ३ तल्लाको थियो । उक्त त्वाःछे टोलमा विभिन्न जात्रापर्वमा चलाउने सामानहरु राख्ने गर्दथ्यो र सोही ठाउँमा नित्यपुजा गरी भोज खान चलन थियो ।’

    उनले त्वाःछेँ २०२३ सालमा निर्माण गर्दाका दुःख सुख तथा टोलका दाजुभाइहरुको योगदान बारे कुरा राख्दा टोलका गुठीयारहरुलाई १० रुपैया उठाउने निर्णय भयो, उहीबेला गुरु इन्द्र महर्जनज्यूका बुवा नारायण महर्जनले सबैभन्दा पहिला रु १०० चन्दा दिने घोषणा गरि चन्दा दिनासाथ बाँकि अरु २ जना कालु महर्जन र न्हुछे महर्जनले पनि रु १०० दिए । तर रु १० उठाउन निक्कै गाह्रो भएर जनश्रमदानबाट बनाउने निर्णय गरियो । उक्त जनश्रमदानबाट बनाउने निर्णय गर्दा मासु टोलबाट खुवाउने र चिउरा भने आफैले ल्याउनुपर्ने गरी नियम बनाएर त्वाःछेँ निर्माण गरेर २०२५ सालमा सम्पन्न गरेको जानकारी दिए ।

    यस त्वाःछेँ तेरोमेरो भन्ने झगडाले गर्दा २०२० सालमा त्वाःछेँमा भएको शिलापत्र पेश गरी स्व. द्यःहेरमां र स्व. स्यः हेरमांको नेतृत्वमा अदालतमा मुद्दा लडेर जितेको उनले स्मरण गरे। सो त्वाःछेँ निर्माण गर्दा उनि आफैले श्रमदान गर्दा केहि व्यक्तिहरुले भत्काउने तथा बिग्रह ल्याउनको लागि तिमीकिन यसरी ज्यानको पर्वाह नगरी दिनरात किन खटिरहेको? तिमीले यो घरबाट के पाउँछौ र? यदि दुर्घटना भई अपाङ्ग भयौ भने के टोलले पाल्छ भनि भाँड्ने कुरा गरेपनि आफूले निसंकोचित भई ऊबेला दुःखले ज्यानको पर्वाह नगरी सबै टोलबासि मिलीजुली बनाएको घर २०७२ सालमा भुकम्पका कारण जीर्ण हुँदा साह्रै चित्त दुखेको खुलासा गरे ।

    तर फेरि त्यही घर भत्काएर नयाँ घर बनाएको देखेर खुशी लागेको अवगत गरे । उनलाई किलाघः त्वाःबाट खासगरि परम्परा देखी गर्दै आएको सास्कृतिक काम बारे प्रश्न गर्दा किलाघः टोलमा २ पल्ट टोलका सम्पूर्ण गुठीयारहरुलाई बोलाएर भोज खुवाउने काम गर्दछ । पहिला फागुन महिनाको होलि पूर्णिमामा गरिन्छ, जसमा ज्यापूहरु मात्र बसेर भोज खाइन्छ भने उक्त भोजमा सेतो हात्ति नचाउनका लागि प्रतिनिधि छान्नेकाम पनि गर्दछ । जुन कार्य टोलका सम्पूर्ण गुठयिारहरु मिलेर पालैपिलो गर्ने गर्दछ ।

    अर्को भोज माघ महिनामा टोलका सम्पूर्ण ज्यापू तथा सापूहरु मिलेर नासः पूजा गरी भोज खाने गर्दछ । १२ वर्षमा १ चोटी मू धिमय्, प्वंगा तथा धुन्या सिकाउने, इन्द्र जात्राको बेला इन्द्र देवताको मुर्ती प्रदर्शन गर्ने कार्य गरिन्छ भनि जानकारी दिए ।

    गुरु इन्द्र महर्जनलाई किलाघः टोलको कजिको भुमिका तथा महत्व बारे जानकारी लिँदा कजि भनेको घरको ‘हामा’ (मुली) हो । कजिको काम टोलका सम्पूर्ण कामहरुलाई समन्वय तथा व्यवस्था गर्ने तथा प्रत्येक भोजको बेला पूजाकोे व्यवस्था गर्ने नै हामा वा कजिको काम हो भन्ने जानकारी दिए । साथै टोलका खलकहरुबीच कुनै वैमनस्यता तथा असमझदारी भई मनमुटाव भएमा त्यसलाई मिलाउने तथा समाधान गर्ने काम पनि कजिले गर्ने गर्दछ भनी जानकारी दिए ।

    छुविननिको प्रतिनिधि तथा कजिको भूमिकामा आजको मितिसम्म आफ्नो क्षमता र अनुभवले भ्याएसम्म निरन्तर रुपमा काम गरिरहेको जानकारी दिए । इन्द्र महर्जनले किलाघः टोल एउटा संघियताको राम्रो नमुनाको स्वरुपमा संचालन भइ रहेको जानकारी दिए । उदाहरणको लागी छबिननी बाट ३ जना, बिज्यापु ननीबाट २ जना, सापू खलः बाट २जना, गणेद्यः खलः बाट २ जना, मेपूः खलः बाट २ जना, जनमामुगः बाट १ न्यतपाःच्वबाट १ प्रतिनिधि छानी त्यही प्रतिनिधिबाट एक जना नायः छान्ने परम्परा रहेको जानकारी दिए ।

    किलाघः टोलको अहिले सम्म थाहाभएको पुरानो टोल नाइकेको नाम सोध्दा उनले सबभन्दा पुरानो नाइके श्री मस्र्या महर्जनको नाम लिए जुन व्यक्ति नाताले उनको ठूलो बाजे पर्ने भने ।

    (किलाघः त्वाःका कजि एवम् दीप्याखंका गुरु इन्द्र महर्जनको यही २०७९ पुस ३० गते शनिवारका दिन निधन भएको छ । )

    प्रतिक्रिया दिनुहोस
    स्थानीय सम्बन्धि थप
  • सञ्चारकर्मी विगेन तुलाधर सम्मानित, योमरी प्रतियोगितामा प्रेमहिरा प्रथम
    हरप्रहर

    सञ्चारकर्मी विगेन तुलाधर सम्मानित, योमरी प्रतियोगितामा प्रेमहिरा प्रथम

  • मध्यरातमा यतखामा लागेको आगो नियन्त्रण, साम्सद श्रेष्ठद्वारा आगलागी क्षेत्रको निरिक्षण
    हरप्रहर

    मध्यरातमा यतखामा लागेको आगो नियन्त्रण, साम्सद श्रेष्ठद्वारा आगलागी क्षेत्रको निरिक्षण

  • फणिन्द्ररत्न र विद्यासुन्दरलाई बज्राचार्य अवार्ड
    हरप्रहर

    फणिन्द्ररत्न र विद्यासुन्दरलाई बज्राचार्य अवार्ड

  • ग्वार्को चोकमा आउँदो शुक्रवारदेखि ‘फ्लाइओभर’ को काम सुरु हुँदै
    फ्लाइओभर

    ग्वार्को चोकमा आउँदो शुक्रवारदेखि ‘फ्लाइओभर’ को काम सुरु हुँदै

  • ताजा खबर
  • १

    राष्ट्रपतिको निर्वाचन २५ फागुनमा गर्ने निर्णय
    १ दिन अघि

  • २

    शेयर बजारमा उच्च अंकको गिरावट
    १ दिन अघि

  • ३

    प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई भेट्न मेयर बालेन शाह बालुवाटारमा
    १ दिन अघि

  • ४

    खतरामा सत्ता समिकरण, एमालेलाई राष्ट्रपति नदिने प्रचण्डको अडान
    १ दिन अघि

  • ५

    शहीदहरूको बलिदानको उच्च सम्मान गर्दै सपना पुरा गरिनेछ : प्रधानमन्त्री प्रचण्ड
    १ दिन अघि

  • Logo

    www.harprahar.com
    हरप्रहर – निष्पक्ष खबर

    मिडिया फ्याक्ट्री प्रा. लि. द्वारा संचालित

    सम्पादक : सौगात मिश्र

    सातदोबाटो, ललितपुर, बागमती प्रदेश

    [email protected]

    ०१५१५११९३, ९८५११६८१२३

    सूचना विभाग दर्ता नम्बर: १९९२

    सूचना-लेख-रचनाका लागि :

    [email protected]

    विज्ञापनका लागि :

    ०१-५१५११९३, ९८०१०६८१२३

    हाम्रो टीम  ||  हाम्रो बारे

    फेसबुक

    © २०७८ हरप्रहर मा सार्वाधिकार सुरक्षित छ
    Designed by: GOJI Solution